Bulgarije

Bulgarije (Bulgaars: България, Balgarija), officieel de Republiek Bulgarije (Bulgaars: Република България, Repoeblika Balgarija), is een land in Zuidoost-Europa, gelegen in het oosten van het Balkanschiereiland en ten zuiden van de rivier de Donau. Bulgarije grenst in het noorden aan Roemenië, in het westen aan Servië en Noord-Macedonië en in het zuiden aan Griekenland en Turkije.

Het land heeft een bevolking van en een oppervlakte van . Sofia is de hoofdstad en met ruim 1 miljoen inwoners de grootste stad van het land. Andere belangrijke steden zijn Varna en Boergas (de belangrijkste havens van Bulgarije aan de Zwarte Zee), Plovdiv en Roese.

Geschiedenis

Een beknopt overzicht van belangrijke perioden in de Bulgaarse geschiedenis:

• 681-1018 Eerste Bulgaarse Rijk
• 1018-1185 deel van het Byzantijnse Rijk
• 1185-1396 Tweede Bulgaarse Rijk
• 1396-1878/1908 deel van het Ottomaanse Rijk.

Na de ondergang van hun Groot-Bulgaarse Rijk vestigden de Bulgaren, een aan de Turken verwant volk uit Centraal-Azië, zich in het huidige Bulgarije en vormden daar in de zevende eeuw het Eerste Bulgaarse Rijk onder leiding van khan Asparoech. Na verloop van tijd namen de Bulgaren de taal van de reeds aanwezige Zuid-Slavische bevolking over.

In de veertiende eeuw werd het land veroverd door het Ottomaanse Rijk. Tussen 1762 en totstandkoming van de onafhankelijkheid in 1878 was er sprake van de Bulgaarse Renaissance. Op 3 maart 1878 herkreeg Bulgarije zijn zelfbestuur als zelfstandig vorstendom binnen het Ottomaanse Rijk, en op 22 september 1908 werd het een volledig onafhankelijk koninkrijk. Het won en verloor gebied gedurende de Balkanoorlogen en de Eerste Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog kwam Bulgarije in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie en werd het een communistische volksrepubliek. In 1989 ontvluchtten honderdduizenden etnische Turken en Pomaken het land vanwege de zware repressieve houding van de regering tegenover de islamitische minderheden. Zo werden Turkse namen in 1984 verboden en werden moskeeën gesloten.

Na een paleiscoup door de minister van Buitenlandse Zaken in 1989 werd het land een democratische meerpartijenstaat en kon het zich langzaam richting de Europese Unie (EU) bewegen. Ook werden in 1989 de repressieve maatregelen tegen de minderheden opgeschort.

Op 7 mei 1992 werd Bulgarije lid van de Raad van Europa en daarmee van de OVSE. Het land werd op 29 maart 2004 officieel lid van de NAVO en op 1 januari 2007 trad het ook toe tot de Europese Unie, nadat het eerst in 2004 de boot van de grote uitbreiding van de EU had gemist. Het associatieverdrag werd op 25 april 2005 ondertekend.

Geografie

Bulgarije heeft in het oosten 378 km kustlijn aan de Zwarte Zee. Verder wordt het land begrensd door Roemenië in het noorden (608 km), door Servië (318 km) en Noord-Macedonië (148 km) in het westen, door Griekenland (494 km) in het zuiden en door Europees-Turkije (240 km) in het zuidoosten.

Landschappen en streken

Van west naar oost loopt het Balkangebergte door het midden van Bulgarije. Tussen de Balkan en de Donau ligt een vruchtbaar plateau. Dit vlakke gebied in het noordoosten van het land heet de Dobroedzja en loopt door in Roemenië. De Donau vormt het grootste deel van de noordelijke grens.

In het zuiden ligt het Rodopegebergte. Verder zijn er in het westen de Rila met het hoogste punt van Bulgarije (en het Balkanschiereiland), de berg Moesala (2925 m), en in het zuidwesten de Pirin met als hoogste berg de Vichren (2920 m).

Tussen de Balkan en het Rodopegebergte is het Bulgaarse landschap vlak. Het zuidoosten van Bulgarije wordt Thracië genoemd, naar de Thraciërs die er in de oudheid woonden. De stad Plovdiv ligt in de Thracische vlakte. Deze streek zet zich ten zuiden van Bulgarije voort in Griekenland en Turkije.

De Donau, de Iskar, de Maritsa en de Struma zijn de belangrijkste rivieren. Het noorden en oosten van het land wateren, al dan niet via de Donau, af op de Zwarte Zee. De Maritsa en de Struma en hun zijrivieren wateren af op de Egeïsche Zee.

Bevolking

Op 31 december 2018 telt Bulgarije 7.000.039 inwoners. De bevolking neemt al vanaf het midden van de jaren 80 af. Bulgarije bevindt zich in een zogenaamde ’demografische crisis’. Het geboortecijfer is al jarenlang laag, terwijl het sterftecijfer relatief hoog is. In 2018 alleen bedroeg het geboorteoverschot bijvoorbeeld -6,5‰. Bulgarije en Letland zijn de enige twee landen ter wereld die in het begin van de 21ste eeuw minder inwoners tellen dan in 1950.

Het gemiddeld aantal kinderen per vrouw is de afgelopen eeuw sterk afgenomen. Het vruchtbaarheidscijfer daalde van 5,83 kinderen per vrouw in 1905 naar 1,56 kinderen per vrouw in 2018. Deze daling vindt vooral plaats onder de etnische Bulgaren, aangezien de Sinti en de Roma nog relatief hoge geboorte- en vruchtbaarheidscijfers hebben.

Etniciteit

De meeste inwoners van Bulgarije zijn etnische Bulgaren (84,8 procent). Er is een aanzienlijke minderheid van Bulgaarse Turken (8,8 procent), voornamelijk in de oblasten Kardzjali en Razgrad. De derde bevolkingsgroep vormen de Roma met 4,9 procent van de bevolking en wonen verspreid over het hele land. Er wonen tevens kleinere groepen Russen (0,2 procent), Armeniërs (0,1 procent) en Macedoniërs. Bulgarije, met zijn historische claims in Macedonië, beschouwt de Macedoniërs niet als een aparte bevolkingsgroep en ziet hun sterk aan het Bulgaars verwante taal als een Bulgaars dialect. De laatste groep woont hoofdzakelijk in oblast Blagoëvgrad.

Religie

Bulgarije is traditioneel gezien een christelijk land. Onder leiding van Boris I van Bulgarije werd Bulgarije in de negende eeuw gekerstend. Volgens de volkstelling van 2011 verklaarde zo'n 77,9% van de bevolking christelijk te zijn, een flinke daling ten opzichte van 83,9% in 2001.

De grootste denominatie is de orthodoxe kerk en met name de Bulgaars-Orthodoxe Kerk. Ongeveer 76,0% van de bevolking gaf aan tot deze kerk te behoren.

Zo'n 0,8% van de bevolking is rooms-katholiek: dat zijn ongeveer 50.000 katholieken. De meeste katholieken wonen in oblast Plovdiv en met name in de gemeente Rakovski.

Het protestantisme is de snelstgroeiende religie in Bulgarije. In minder dan twintig jaar tijd is het aantal protestanten bijna verdrievoudigd. De volkstelling van 1992 telde 21.878 protestanten. Dat aantal verdubbelde naar 42.308 volgens de volkstelling van 2001 en vervolgens groeide dat aantal verder naar 64.476 in de volkstelling van 2011. De groei van het protestantisme is vooral te danken aan de massale bekering van de etnische Roma tot het pentecostalisme, in volksmond ook wel de zogenaamde 'zigeunerkerken' genoemd. Tegenwoordig is zo'n 1,1% van de bevolking lid van een van de verschillende protestantse denominaties. De protestanten wonen verspreid over het hele land.

De islam arriveerde in de veertiende eeuw ten gevolge van de Ottomaanse overheersing. Bulgarije heeft tegenwoordig een van de grootste moslimpopulaties van Europa. In de volkstelling van 2011 verklaarde 10,1% van de bevolking moslim te zijn. De meeste moslims behoren tot de Turkse minderheid, maar er bestaat ook een grote gemeenschap van geïslamiseerde Bulgaren (de zogenaamde 'Pomaken') en Roma. In twee oblasten vormen moslims zelfs een meerderheid: Kardzjali (70%) en Razgrad (51%). Er woont tevens ook een grote islamitische minderheid in de oblasten Smoljan (40%), Targovisjte (38%), Silistra (38%) en Sjoemen (34%).

Er woont een kleine joodse gemeenschap van 706 mensen, bijna allen woonachtig in de stad Sofia. In de volkstelling van 1992 verklaarden nog 3461 mensen aanhanger van het jodendom te zijn. Voor de Tweede Wereldoorlog leefden er bijna vijftigduizend joden in Bulgarije.

Slechts een klein deel van de bevolking praktiseert zijn religie. Onder het communistisch regime is de invloed van religie enorm gedaald. Het zondagse kerkbezoek onder christenen schommelt rond de tien procent, terwijl veel moslims gewoon alcohol drinken, niet vasten en niet bidden. In de volkstelling van 2011 gaf zo'n 22% geen antwoord op de vraag welk geloof ze aanhangen, terwijl ruim 9% vermeldde atheïstisch of agnostisch te zijn.

Taal

De officiële taal van het land is het Bulgaars, dat met het cyrillische alfabet wordt geschreven. Minderheden spreken Turks en Romani.

Urbanisatie

Bulgarije telt 5278 nederzettingen, waarvan 257 steden en 5021 dorpen. De grootste stad is Sofia met omstreeks 1,2 miljoen inwoners, en de kleinste stad is Melnik met ruim tweehonderd inwoners. Het grootste dorp is Lozen, nabij oblast Sofia, gevolgd door het dorp Aydemir in oblast Silistra. Beide dorpen hebben ongeveer zesduizend inwoners.

Eind 2018 woonde 73,7 procent van de Bulgaarse bevolking in steden. De oblasten met de hoogste urbanisatiegraad zijn: de stad Sofia, Varna en Gabrovo. Daarentegen hebben de oblasten Kardzjali, Silistra en Razgrad de laagste urbanisatiegraad.

Cultuur

De Bulgaarse muziek is onder liefhebbers van wereldmuziek of volksmuziek geliefd vanwege het voorkomen van onregelmatige maatsoorten. De Bulgaarse muziek heeft meerdere moderne muziekstijlen beïnvloed.

Bulgarijes voornaamste (klassieke) componist was Pancho Vladigerov, wiens werk grote populariteit geniet. Het Conservatorium in Sofia is naar hem genoemd, alsmede een tweejaarlijks terugkerend muziekconcours in Sjoemen.

Onder meer de operazangers Nicolai Ghiaurov, Boris Christoff, Raina Kabaivanska, Ghena Dimitrova, Anna Veleva, de har…