Puerto Rico

Puerto Rico, formeel een unincorporated territory van de Verenigde Staten, is gelegen in het oostelijk deel van de Caribische Zee. Het maakt deel uit van de Grote Antillen, en ligt oostelijk van de Dominicaanse Republiek, en ten westen van de Maagdeneilanden.

Naam

De oorspronkelijke bewoners, de Taíno's noemden het eiland Borinquén wat Land van de dappere leider betekent. Toen Christoffel Columbus het eiland in 1493 ontdekte noemde hij het San Juan Bautista, naar Johannes de Doper. De hoofdstad kreeg de naam Ciudad de Puerto Rico dat Stad van de rijke haven betekent. Na verloop van tijd gingen schippers het hele eiland Puerto Rico noemen. Om verwarring te voorkomen werd de hoofdstad steeds vaker Puerto Rico de Puerto Rico genoemd en kreeg het later de naam San Juan, naar Johannes de Doper.

De bewoners heten Puerto Ricanen of Porto Ricanen, in het Spaans Portorriqueños, ook wel Puertorriqueños.

Geschiedenis

Pre-columbiaanse tijd

Waarschijnlijk waren de eilanden al bewoond in het 2e millennium v.Chr. Op het eiland Vieques is in elk geval een skelet gevonden van 2000 v Chr. In de eeuwen die volgden migreerden verschillende volkeren vanuit Zuid-Amerika naar het eiland. Rond de 10e eeuw waren de Taíno, een stam van Arowakken-Indianen, de dominante groep geworden. Toen Christoffel Columbus op het eiland tijdens zijn tweede reis op 19 november 1493 voor het eerst landde, leefden er tussen de 30.000 en 60.000 Taíno, verenigd onder Agüeybaná.

Spaanse tijd

Na de komst van Columbus werd het eiland onderdeel van het Spaanse Rijk en zou dat vier eeuwen blijven. Juan Ponce de León werd de eerste gouverneur. De ommuurde hoofdstad werd versterkt met het Kasteel San Felipe del Morro waardoor de stad onneembaar werd. Het eiland werd een belangrijk steunpunt voor de Spanjaarden voor de kolonisering van Amerika.

De hoofdstad werd in 1595 aangevallen door Francis Drake als onderdeel van de Spaans-Engelse Oorlog. De stad zou de aanval doorstaan maar in 1625 was het weer raak toen een Nederlandse vloot onder leiding van Boudewijn Hendricksz de stad aanviel. Spanje en Nederland vochten toen namelijk de Tachtigjarige Oorlog uit. Deze keer werd de stad zwaar gebombardeerd maar wist wederom stand te houden. In 1797 vielen de Britten het eiland weer binnen onder leiding van Ralph Abercromby maar ook zij trokken zich weer terug.

Intussen was een groot deel van de Taínobevolking overleden door ziektes die de Europeanen hadden meegebracht. Een deel van de overgebleven Taíno werden tot slavernij gedwongen om op suikerplantages te werken, ondanks dat dit volgens de koloniale wetgeving (de Leyes de Burgos) niet toegestaan was. Vanaf de 18e eeuw kwamen er koffieplantages maar na verloop van tijd bleek dit minder rendabel. Ook kwamen er tabakplantages. In de 19e eeuw wisten steeds meer Spaanse koloniën zichzelf onafhankelijk te verklaren. Op Puerto Rico ontstonden gelijksoortige bewegingen maar op één opstand na (de Grito de Lares van 1868) waren deze niet gewelddadig. In 1897 kreeg het eiland zelfbestuur van Spanje.

Amerikaanse tijd

In 1898, na de Spaans-Amerikaanse Oorlog en na de ratificatie van het vredesverdrag, werd Puerto Rico ingenomen door de Verenigde Staten. Deze inname is nog steeds omstreden. Volgens sommigen was het een bevrijding van Spanje, volgens anderen een bezetting. Een jaar later werd het eiland zwaar getroffen door een orkaan waar Amerikaanse bedrijven van profiteerden door boerderijen op te kopen en samen te voegen tot grote efficiënte plantages. De Puerto Ricanen die hun zelfstandigheid konden bewaren, deden dat met grote schulden aan Amerikaanse banken. In 1900 werd de Foraker Act aangenomen waardoor de Puerto Ricanen beperkt zelfbestuur en een parlement kregen. Dit parlement stemde in 1914 voor onafhankelijkheid maar was hier volgens de Amerikanen niet toe bevoegd.

In de jaren twintig ging het economisch goed, door de stijgende prijzen van suiker en tabak. Dit had als resultaat dat er veel geïnvesteerd werd in infrastructuur. Ook begon het eiland toeristen te trekken. De voorspoed werd beëindigd door de crisis van de jaren 30. In 1937 vond een schietpartij tussen de politie en demonstranten plaats die bekend zou worden als de Ponce massacre. In 1950 vond een gewapende opstand plaats waarbij o.a. het gerechtsgebouw en de gouverneurswoning (La Fortaleza) werd aangevallen. Na de Tweede Wereldoorlog zijn er veel initiatieven geweest om de economie te verbeteren en industrie aan te trekken.

In 1918 was er aan de westkust een aardbeving en tsunami. In 2017 raasde de orkaan Maria over het eiland. Op 7 januari 2020 werd de zuidkust getroffen door een aardbeving waarbij een dode en meerdere gewonden vielen. De verwachte tsunami bleef beperkt tot een vloedgolf van 40 cm. Drie jaar na de orkaan Maria was nog steeds een deel van de schade niet verholpen.

Bestuur

Sinds 1917 zijn Puerto Ricanen onder de Jones Act burgers van de Verenigde Staten. Ze zijn gerechtigd zonder visum overal in de Verenigde Staten te wonen, en omgekeerd mogen Amerikaanse staatsburgers naar Puerto Rico emigreren zonder visum. Maar Puerto Ricanen zijn niet vertegenwoordigd in het Amerikaanse Congres en mogen niet stemmen voor de Amerikaanse president. Ze betalen geen federale inkomstenbelasting. Puerto Rico heeft een gekozen functionaris, de Resident Commissioner, die in het Congres plaatsneemt als gedelegeerde van Puerto Rico. Hij heeft spreekrecht in het Huis van Afgevaardigden en mag zitting nemen in commissies, maar hij heeft geen stemrecht.

Op 3 juli 1950 stemde de Amerikaanse regering in met Law 600 die Puerto Rico het recht geeft een eigen grondwet op te stellen. De grondwet werd goedgekeurd door de meerderheid van de bevolking, en later door het Amerikaans Congres dat echter de uiteindelijke soevereiniteit over Puerto Rico behield, hoewel Puerto Rico wel zelfbestuur kreeg. Onder deze grondwet is Puerto Rico een vrijstaat (en: commonwealth), die is verbonden met de Verenigde Staten.

De regering bestaat uit drie takken: de uitvoerende macht, de wetgevende macht (met een tweekamerstelsel, bestaande uit een Senaat en een Huis van Afgevaardigden) en de rechterlijke macht. Aan het hoofd van de uitvoerende macht staat de gouverneur, sinds januari 2021 Pedro Pierluisi. De derde tak, het juridische systeem, is gebaseerd op het Spaanse burgerlijk wetboek.

Geografie

De Puerto Ricaanse archipel bestaat uit het hoofdeiland Puerto Rico en diverse kleinere eilanden, waaronder Vieques, Culebra, en Mona. Het hoofdeiland meet 170 kilometer bij 60 kilometer en is het op twee na grootste eiland van de Verenigde Staten. Puerto Rico heeft een bevolking van ongeveer 4 miljoen waarvan er 430.000 in de hoofdstad San Juan wonen dat tevens de grootste stad is. De Cordillera Central is een bergketen die van oost naar west door het eiland loopt. Het hoogste punt is de Cerro de Punta (1338 meter). Het laagste punt ligt op zeeniveau.

Puerto Rico ligt in de tropen. In het noorden en in de bergen heerst een tropisch regenwoudklimaat, in het zuiden het moessonklimaat. De seizoenen verschillen niet sterk van elkaar en de gemiddelde temperatuur is het hele jaar door 27 °C. Het zuiden is warmer dan het noorden en de temperatuur in de bergen is lager dan het gemiddelde.

Bestuurlijke indeling

Puerto Rico heeft 78 gemeenten (municipios; enkelvoud: municipio) waaronder San Juan, Ponce, Mayagüez, Caguas, en Humacao. In de agglomeratie die bestaat uit San Juan, Bayamón, Carolina, en Guaynabo wonen ruim 1,6 miljoen mensen. Elke gemeente heeft een burgemeester, en een gemeenteraad die voor een periode van vier jaar wordt gekozen. Anders dan Amerikaanse staten is Puerto Rico niet verdeeld in counties of districten. De oudste gemeente, San Juan, werd gesticht in 1517. De eeuwen erna volgden de andere 77. De gemeente Florida is de jongste gemeente; deze werd gesticht in 1971.

Zie ook: Lijst van gemeenten van Puerto Rico

Wetenschap

Sinds 1903 heeft het eiland een eigen universiteit. In 1963 werd de Arecibo-radiotelescoop geopend, die destijds de grootste radiotelescoop ter wereld was en waarmee in 1974 de Areciboboodschap werd verzonden.

Cultuur

De cultuur van Puerto Rico wijkt sterk af van de rest van de Verenigde Staten en is het product van de diverse etnische groepen die op het eiland leven. Dit is ook terug te zien in de culinaire kant van het eiland. O.a. de gumboachtige soep Asopao en de cocktail pina colada zijn bekende gerechten.

In het oude, ommuurde deel van de hoofdstad zijn vele koloniale bouwwerken te zien. Ponce Creole is een bouwstijl die aan het eind van de 19e eeuw ontstond en geïnspireerd is op het neoclassicisme, Spanish Colonial Revival-architectuur en victoriaanse architectuur.

Reggaeton is een muziekstijl die in de jaren negentig ontstond uit reggae, dancehall en hiphop. Bomba en plena zijn oudere muziek- en dansstijlen die hun oorsprong op het eiland hebben.

Puerto Rico heeft een eigen Olympische sportploeg en wordt vertegenwoordigd op internationale evenementen zoals de Olympische Zomerspelen, de Olympische Winterspelen, de Pan-Amerikaanse Spelen, de Centraal-Amerikaanse en Caraïbische Spelen en de World Baseball Classic. Ook op de Miss Universe- en Miss World-verkiezing wordt Puerto Rico door een eigen kandidate vertegenwoordigd, wat het land reeds vijf winnaressen opleverde.

Puerto Rico kent sinds 1912 haar eigen filmindustrie. Daarnaast is het voor vele Amerikaanse films als decor gebruikt. Voor Amerikaanse bedrijven was het lange tijd niet toegestaan om in Cuba te filmen waardoor Puerto Rico een passend alternatief bood.

Mascotte van Puerto Rico is de Coqui, een kleine boomkikker met de Latijnse naam Eleutherodactylus. Het geluid van deze kikkers wordt door de inwoners van Puerto Rico als kenmerk van het eiland beschouwd.

Portorriqueño

Het Spaanse bijvoeglijk naamwoord portorriqueño mag er vreemd uitzien, maar is geheel in overeenstemming met de regels van de Spaanse taal. In het Spaans komt vaak de tweeklank ue voor waar andere Romaanse talen de klinker o hebben. Bijvoorbeeld puente en puerto tegen…