New Jersey
New Jersey là một tiểu bang ở vùng Trung Đại Tây Dương và Đông Bắc của Hoa Kỳ. Phía bắc và phía đông giáp với bang New York; phía đông, đông nam và nam giáp Đại Tây Dương; phía Tây giáp với sông Delaware và Pennsylvania; phía tây nam giáp với Vịnh Delaware và bang Delaware. New Jersey là tiểu bang xếp thứ 4 trong danh sách những tiểu bang nhỏ nhất nhưng xếp thứ 11 theo số dân, với 8.882.190 nhân khẩu theo số liệu năm 2019 và có diện tích 8,722.58 dặm vuông, khiến nơi đây trở thành tiểu bang đông dân nhất của Hoa Kỳ. Thủ phủ của New Jersey là Trenton, nhưng thành phố lớn nhất là Newark. Tất cả trừ một quận ở New Jersey nằm trong các khu vực thống kê kết hợp của Thành phố New York hoặc Philadelphia; do đó, vùng đô thị lớn nhất của tiểu bang nằm trong Vùng đô thị New York.
New Jersey là nơi cư trú đầu tiên của người Mỹ bản địa trong hơn ít nhất 2.800 năm, với người Lenape là nhóm sắc tộc thống trị vào thời điểm người châu Âu đến đây vào đầu thế kỷ 17. Thực dân Hà Lan và Thụy Điển đã lập ra các khu định cư châu Âu đầu tiên tại tiểu bang này. Người Anh sau đó đã giành quyền kiểm soát khu vực này, và đặt tên cho nơi đây là Tỉnh New Jersey - theo tên gọi của đảo lớn nhất trong Quần đảo Eo Biển, Jersey và trao quyền quản lý như một thuộc địa cho Ngài George Carteret và John Berkeley, Nam tước Berkeley thứ nhất xứ Stratton. New Jersey là nơi diễn ra một số trận chiến quan trọng trong cuộc Cách mạng Hoa Kỳ. Vào thế kỷ 19, các nhà máy ở các thành phố "Big Six" như Camden, Paterson, Newark, Trenton, Thành phố Jersey và Elizabeth đã giúp thúc đẩy cuộc cách mạng công nghiệp của Hoa Kỳ. Vị trí trung tâm của New Jersey trong chuỗi đô thị ở Đông Bắc Hoa Kỳ đã thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng và quá trình ngoại ô hóa của tiểu bang trong nửa sau của thế kỷ 20. Vào đầu thế kỷ 21, nền kinh tế của bang ngày càng đa dạng hóa, trong khi dân cư từ nhiêu nền văn hoá khác nhau đã tạo nên bầu không khí đô thị ngày càng lớn, vượt xa tốc độ phát triển ở các vùng ngoại ô kể từ năm 2008.
Tính đến năm 2020, New Jersey là nơi có số lượng triệu phú trên đầu người cao nhất trong tất cả các bang của Hoa Kỳ, với 9,76% hộ gia đình — hơn 323.000 trong tổng số 3,3 triệu người trên toàn tiểu bang. Dựa trên dữ liệu năm 2017, đây là bang giàu thứ hai của Hoa Kỳ tính theo thu nhập bình quân theo hộ gia đình. Hệ thống trường công lập của New Jersey luôn xếp hạng cao nhất hoặc đứng đầu trong tất cả năm mươi tiểu bang của Hoa Kỳ.
Lịch sử
Khoảng 180 triệu năm trước, trong kỷ Jura, New Jersey tiếp giáp với Bắc Phi. Áp lực của vụ va chạm giữa lục địa Bắc Mỹ và châu Phi đã tạo ra dãy Appalachia. Khoảng 18.000 năm trước, Kỷ Băng hà đã tạo nên các sông băng nối dài đến New Jersey. Khi các sông băng tan đi, chúng tạo nên hồ Passaic, cũng như nhiều sông, đầm lầy và hẻm núi ở đây.
New Jersey ban đầu là nơi định cư của người Mỹ bản địa, với Lenni-Lenape chiếm ưu vượt trội so với các nhóm sắc tộc bản địa khác vào thời điểm diễn ra sự tiếp xúc giữa họ và những người da trắng đến đây vào thế kỷ 17. Scheyichbi là tên mà người Lenape đặt cho vùng đất mà ngày nay là New Jersey. Người Lenape là một số nhóm tự trị thực hành nông nghiệp trồng ngô để bổ trợ cho việc săn bắn và hái lượm của họ trong khu vực xung quanh sông Delaware, hạ lưu sông Hudson và phía tây Long Island Sound. Xã hội của người Lenape được chia thành các thị tộc mẫu hệ dựa trên yếu tố chung là do phụ nữ đứng đầu. Những người Mỹ bản địa chạm trán với người Hà Lan lần đầu tiên vào đầu thế kỷ 17, và mối quan hệ chính của họ với người châu Âu chủ yếu là thông qua việc buôn bán lông thú.
Thời kỳ thuộc địa
Người Hà Lan trở thành những người châu Âu đầu tiên tuyên bố chủ quyền đối với các vùng đất mà họ khám phá được ở New Jersey. Thuộc địa Tân Hà Lan của Đế quốc Hà Lan bao gồm các phần của các tiểu bang Trung Đại Tây Dương hiện đại. Mặc dù nguyên tắc sở hữu đất đai của châu Âu không được những người Lenape công nhận, song chính sách của Công ty Tây Ấn Hà Lan yêu cầu những người sống trong thuộc địa của người Hà Lan phải mua đất mà họ đã chiếm được. Người đầu tiên thi hành chính sách này là Michiel Pauw, người đã thành lập một tổ chức bảo hộ có tên là Pavonia vào năm 1630 dọc theo sông Bắc. Peter Minuit đã mua đất dọc theo sông Delaware và thành lập thuộc địa Tân Thụy Điển. Toàn bộ khu vực này trở thành lãnh thổ của Anh vào ngày 24 tháng 6 năm 1664, sau khi một hạm đội Anh dưới sự chỉ huy của Đại tá Richard Nicolls đi vào khu vực mà bây giờ là Cảng New York và giành quyền kiểm soát Pháo đài Amsterdam.
Trong cuộc Nội chiến Anh, đảo Jersey nằm trong quần đảo Eo Biển vẫn trung thành với Vương miện Anh và nhường nơi trú ẩn cho nhà vua. Chính tại Quảng trường Hoàng gia ở Saint Helier, Charles II của Anh đã được phong làm vua vào năm 1649, sau khi cha của ông, Charles I bị hành quyết. Các vùng đất ở Bắc Mỹ bị cắt xẻ bởi Charles II, người đã cho anh trai mình, Công tước xứ York (sau này là Vua James II) một khu vực đất đai nằm giữa New England và Maryland như một thuộc địa độc quyền (trái ngược với thuộc địa vương thất). James sau đó đã cấp vùng đất nằm giữa sông Hudson và sông Delaware (vùng đất sau này trở thành New Jersey) cho hai người bạn của ông vẫn trung thành sau Nội chiến Anh: Ngài George Carteret và Lãnh chúa Berkeley xứ Stratton. Khu vực này được đặt tên là Tỉnh New Jersey.
Kể từ khi thành lập bang, New Jersey đã nổi bật bởi được đặc trưng về sự sự đa dạng sắc tộc và tôn giáo. Những người theo Công giáo ở Tân Anh Cát Lợi định cư cùng với những người Scots Presbyterian và những người di cư trong cuộc Cải cách Hà Lan. Trong khi phần lớn cư dân sống ở các thị trấn với diện tích đất riêng lẻ là 100 mẫu Anh (40 ha), một số ít tư nhân giàu có sở hữu các điền trang rộng lớn. Quakers và Anh giáo sở hữu những vùng đất rộng lớn. Không giống như thuộc địa Plymouth, Jamestown và các thuộc địa khác, New Jersey có một làn sóng nhập cư đến từ các thuộc địa khác thay vì những người di cư trực tiếp từ châu Âu. New Jersey vẫn coi trọng nông nghiệp trong suốt thời kỳ thuộc địa, và nông nghiệp thương mại phát triển không bền vững hoặc kém phát triển. Một số thị trấn, chẳng hạn như Burlington trên sông Delaware và Perth Amboy, nổi tiếng với vai trò như những cảng quan trọng để vận chuyển hàng hoá qua lại Thành phố New York và Philadelphia. Những vùng đất màu mỡ và chính sách tôn giáo mềm mỏng của chính quyền cai quản thuộc địa đã thu hút nhiều người đến định cư hơn, và dân số New Jersey đã tăng lên 120.000 người vào năm 1775.
Việc định cư trong 10 năm cai trị đầu tiên của người Anh diễn ra dọc theo sông Hackensack và Arthur Kill — những người định cư chủ yếu đến từ New York và New England. Vào ngày 18 tháng 3 năm 1673, lãnh chúa Berkeley đã bán một nửa thuộc địa của mình cho Quakers ở Anh, và người định cư trong thung lũng Delaware trở thành một thuộc địa của Quaker (William Penn đóng vai trò là người được ủy thác quản lý các vùng đất trong một thời gian). New Jersey được quản lý như hai tỉnh riêng biệt, Đông và Tây Jersey, trong 28 năm từ 1674 đến 1702, và đôi khi là một phần của Tỉnh New York hoặc nước tự trị thuộc Tân Anh Cát Lợi.
Năm 1702, hai tỉnh Đông và Tây Jersey được thống nhất lại dưới quyền một thống đốc hoàng gia, thay vì một thuộc địa độc quyền. Edward Hyde, Lãnh chúa xứ Cornbury, trở thành thống đốc đầu tiên của thuộc địa này với tư cách là thuộc địa của vương thất. Nước Anh tin rằng ông là một nhà cai trị kém hiệu quả và tham nhũng, nhận hối lộ và đầu cơ đất đai. Năm 1708, ông được triệu hồi về Anh. New Jersey sau đó được cai trị bởi các thống đốc của tỉnh New York, nhưng điều này đã khiến những người định cư ở New Jersey tức giận. Họ cáo buộc những thống đốc đó đưa ra những quyết định thiên vị cho New York. Thẩm phán Lewis Morris dẫn đầu vụ kiện nhằm đặt ra một thống đốc riêng biệt cho New Jersey, và được vua George II chấp thuận và bổ nhiệm làm thống đốc bang này vào năm 1738.
Thời kì Cách mạng
New Jersey là một trong Mười ba thuộc địa của Anh ở Bắc Mỹ nổi dậy chống lại sự cai trị của đế quốc Anh trong Cách mạng Hoa Kỳ. Hiến pháp New Jersey năm 1776 đã được thông qua vào ngày 2 tháng 7 năm 1776, chỉ hai ngày trước khi Quốc hội Lục địa tuyên bố Hoa Kỳ độc lập từ Vương quốc Anh. Đại diện của New Jersey, Richard Stockton, John Witherspoon, Francis Hopkinson, John Hart, và Abraham Clark là một trong số những người đã ký Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ vào ngày 4 tháng 7 năm 1776.
Trong Cách mạng Mỹ, quân đội Anh và Mỹ đã nhiều lần đi qua New Jersey, và một số trận đánh quan trọng đã diễn ra tại tiểu bang này. Bởi vì điều đó, New Jersey ngày nay thường được gọi là "Ngã tư của Cách mạng Mỹ". Các căn cứ quân sự mùa đông của Lục quân Lục địa được George Washington thành lập hai lần ở Morristown, được gọi là "Thủ phủ quân sự của Cách mạng Mỹ."
Vào đêm ngày 25- 26 tháng 12 năm 1776, Lục quân Lục địa dưới sự chỉ huy của George Washington đã vượt sông Delaware. Sau khi vượt qua, ông đã gây bất ngờ và đánh bại quân Hessian trong trận Trenton. Chỉ hơn một tuần sau chiến thắng tại Trenton, các lực lượng quân đội của Mỹ đã có được một chiến thắng quan trọng khi ngăn chặn được các cuộc tiến công của Tướng Cornwallis trong Trận Trenton lần thứ hai. Bằng cách né tránh các toán quân của Cornwallis, Washington đã thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ vào Princeton và đánh bại thành công lực lượng của Vương quốc Anh đóng tại đó vào ngày 3 tháng 1 năm 1777. Bức tranh của Emanuel Leutze mang tên Washington Crossing the Delaware đã trở thành một biểu tượng của Cách mạng Mỹ.
Các lực lượng Hoa Kỳ dưới quyền Washington đã gặp các lực lượng dưới quyền Tướng Henry Clinton trong trận Monmouth và một cuộc giao tranh đã nổ ra vào tháng 6 năm 1778. Washington cố gắng đánh bại quân Anh một cách bất ngờ; khi quân Anh cố gắng để vây đánh những toán quân người Mỹ, các chiến binh Mỹ đã rút lui trong tình trạng hỗn loạn.
Vào mùa hè năm 1783, Quốc hội Lục địa họp tại Hội trường Nassau tại Đại học Princeton, quyết định đưa Princeton trở thành thủ đô của Mỹ trong thời gian bốn tháng. Chính tại đó, Quốc hội Lục địa đã thông qua về việc ký kết Hiệp ước Paris (1783) nhằm chấm dứt…
